GWARA BUKÓWIECKA
SŁOWNIK GWAROWY Z BUKÓWCA GÓRNEGOSłownik utworzony na podstawie korpusu tekstów gwary bukowieckiej przez wolontariuszy:
Dział I Gospodarka i pole: Zofia Dragan, Agnieszka Poniża, Agnieszka Sobecka
Dział II Jedza: Zofia Dragan, Barbara Dragan, Katarzyna Grzesiecka, Dominika Woźna
W przygotowaniu:
Dział III „Jo, ty, ón”: Zofia Dragan, Hanna Owsianna, Agnieszka Raszewska
Dział IV „Majstry i fachy” – Zofia Dragan, Jerzy Sowijak, Dominika Woźna
Korpus tekstów powstał w ramach operacji „Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013”, Oś 4 LEADER, projekt „Przygotowanie korpusu tekstów w gwarze bukowieckiej”
Dział I
Gospodarka i pole
Rośliny
babi chlyp – tasznik, chwast
brynczka – dzika wyka
buchta – niedorodne zboże, zarośnięte chwastami, rzadkie, byle jakie malutkie, puste kłosy „Na dołku to już nic ni ma z tego żyta latoś, sama buchta”
choudrych – chwast ognicha
cyndeija, cyndelijo – chwast o żółtych kwiatach, po złamaniu odygi wypływa żólta ciecz, smaruje się nią kurzajki
cukruwa – buraki cukrowe
ćwikiołka, ćwikioła – pojedyńcza ćwikła
ćwikła-buraki pastewne „Mumy na płolu ćwikłe”
drest – rdest ptasi
flance – sadzonki „my już któryjś rok sami robiymy flance pomidłorów, jes doś tani”
glapi mak – dziki mak
gnutle – chrust, odrąbane dolne patyki sosny zbierane na opał „Ktu tero chodzi na gnutle? Abo na baźki… Przywiezum wyngla, drzewa z tartaku i majum lekie polynie, nie to co przódy…”
kuńczyna – koniczyna
knebel, knebelek – patyk, patyczek, kij „Prezynt od gwiozdora? Knebel na rzyć i tyla!”, „Nazbiyroł rozmaitych knebelków i tym się bawiół, ktu mioł downy zabowki?”
kuński zómb – kukurydza
kuoszczka – skrzyp polny
krzyżołek – chwast
luczywko – drewniany patyk z żywicznego drewnw służący do rozpalania ognia „Jak dziadek ni miocie nic do roboty to naróbcie łuczywków, zaś mocno nadbijum”
majs– kukurydza „Mumy na płolu dużo majsu”
mietlunka – brzozowe gałęzie wycinane na miotły
mietła ( ciota, hypa) – mietlica– popularny chwast w zbożu
mysi trzyb – chwast glistnica
pinderynda – biełuń
piyrdka – piszczałka z zielonego żyta robiona przez dzieci „Jak my paśli gysi, co my się nalotali, co my tych piyrdek narobiyli, tych piszczołek… buło wesoło…”, „Dziadek nauczył mnie robic piyrdki z żyta. Idę na pole i sobie robię – dłuższe, krótsze, bo każda inaczej gra”
piyrnata, piyrnota – chwas wichlacz
płachta, płachytka – kwadratowy kawał tkaniny (ok. metr na matr) z paskiem do związania na każdym rogu. W płachcie nosiło się z pola zielonkę, sadiło się z płachty ziemniaki, przenosiło się różne ciężary
pyrki – ziemniaki „Wczoraj na płolu zbiyrałam pyrki.”
różane liście – podbiał
serduszka Matki Błoski, (pociorki) – drżączka, roślina łąkowa
siymiuszka – nasiona „Sa mosz siymiuszka od szałąty, jyno nie sij gysto”
smól – żywica „W tym pinku w ziymi, to bół sum smól, się go rudowło i robiuło łuczywka”
sporzysz – chwast płożący
wilk, wilki – chwast, rzep
wolskie ślepia – chwast rumian polny
zielsko – wszelkie chwasty
zogunek – zagonek, grządka „Na łogrodzie mumy piynć zogónków mrchwie”
zwuneczek – smółka, kwiat łąkowy ma klejące łodyżki
Zwierzęta
barón – samiec owcy
bazie, baźki – owce
brzymie – płachta załadowana zielionką, sianem itp. którą zarzucano sobie na plecy i niesino do domu.
buk – samiec kozy
bukat – skóra bydlęca
cap – samiec kozy
ciota – świńskie gówno pooleciało
cwerg – gatunek małych kurek 2. określenie kogoś niskiego wzrostu
dopuścić – pokryć zwierzę „Dopuściułam królika, ale nie wiym czyj co z tegu bydzie”
dostać cugu – dostać przeciągu, zachorować z przeciągu, z przeziębienia
dostać na łoczy – choroba krów
dziynga – melasa (to co nieustannie żują krowy, wrócony z żołądka pokarm)
farba – maść konia
figać – o zwierzętach, najczęściej koniu lub krowie, fikać, skakać „Nojgorzy piyszyroz wyrzynunć krowe – figo i ciungnie, strach z takim bydlynciym..”, „Ty kuniska tak figały i kwiczały, tyż się bojały łognia”
futer – żarcie dla zwierząt
futernia,futernioł – miejsce przygotowywania jedzenia dla zwierząt
futrować – zadawać jedzenie zwierzętom
gnać – gnać krowę, wyprowadzić krowę do pasienia na drogach i miedzach „”Jo tam lubiaam gnać krowe, czytałam, so, abo śtrykowaam…”
gónić się – o krowie, że ma ruję „Zawołej szklanygo, nasza Bestro się guni”
gusiór– gąsior (ptak), samic gęsi, również określenie „stary kawaler”-„tajki stary gusiur i się nie żyni”
hancek– źrebak „znowy mumy hancka”
husia – świnia, nieco pieszczotliwie
hypa – koza
jałocha – jałówka mająca problemy z zacieleniem „Nakichać na tum jałoche trzyj razy buł szklany i nic”
jałośka, jałosia – jałówka „Mumy takum jałosie, chcieli my trzymać na krowe, ale pewno przedumy bo piniundz potrzebny…”
kapiyżnónć – zdechnąć „Pies num kapiyrznuł, bo zjadł starum lebere”
kiernoz – knur
kinder – knur
klympy – krowy „ Stajsiu kupiuł so dwie klymy”
kłyń – koń „ A nasz kłyń tło tajki wielgi a siuły wej ni mo”
kojfnónć – zdechnąć „Kojfło num prosie, pewno się przeżarło”, „Znowy mi kojfnuł indłur, czy to jakie chorubsko nastało czyj co..?”
kokot– kogut „wczoraj uciyk mi kokot, co jo się gu naugoniaam!”
kokta – kwoka „Ide bez podworek, a tam so śtampko kokta z kurczyntami. I tak żym prawie nadepnuł jedne kurczuntlko bo mi pod giyre podleciało. I wiycie, że ta kokta się na mnie da?”
koktać – wydawać specyficzne gdakanie świadczące o tym, że kura chce wysiadywać kurczęta „”Kura mi kokto, a jo ni mum jajec, może byście mi pożyczyli, zaś wum oddum”
krowiyncy- krowi „Krowiyncy gnój jest dobry na kwiotki”
krówski – krowi, np. krówski gnój – gnój od krowy
kunowoł – weterynarz
lujda- świnia
łachać się – o świni, mieć ruję „ Zawsze jak zostawiymy świńke na zabicie to jes aby kłopot – co rzeźnik mo przyjś to łuna się łacho. A od tajkie miyso nie jes dłobre, i się nie trzymie”
mecia, mećka – cielątko, koźlątko lub jagniątko (pieszczotliwie)
mećki – wiszące długie włosy u podbródka kozy, również końcówki uszu u niektórych zwierząt zakończone włosami. 2. małe kiteczki u dziewczynek 3. uszka dziecka – pieszczotliwie
minc, mincek – kot, kotek
miniek – pieszczotliwie o kotku, również miękkie futerko przy płaszczyku czy kurtce „Obszyłam kapuce takim biołym mińkiym od królika, zaro ładnie wyglundo i tak barzy modnie”
miszajek – osoba, która kastruje
miszyć – kastrować prosiaki czy inne nieduże zwierzęta
muczeć– odgłos, który wydaje krowa
nołpaszcz – zbuk, zepsute jajko
ogónowe – resztka, drobne, końcóka kwoty przy sprzedarzy zwierząt, którą gospodarz daje swoim dzieciom lub temu, kto przy tych zwierzętach pracował
oprzóntać – odpasać zwierzęta w gospodarstwie w określonych porach dnia
oprzynt – odpasanie zwierząt w określonych porach dnia
płokazuje (skazuje) dło łogiera – o klaczy która ma ruję
proszczoki-prosięta „Mumy cztery proszczoki”
skłop – kastrowany baran
snopówka- sieczka z całego snopka zboża
spóścić mlyko – o krowie, że da mleko, mleko zaczyna ecieć ze strzyków. Bywa, że krowa, pomimo, że ma mleko to go nie spóści
swolać – zrzucać, składać szczególnie z woza (gnój, siano, snopy)
szklany – inseminator „Tero szklany przyjdzie, „sztuczny byk” znaczy, bo downi do byka się krowe musiało prowodzać”
szkudny – szczególnie o zwierzęciu, kocie lub psie, taki który porywa jedzenie ze stołu czy szafki
śrup – duży koń, pogrupiany, również stary koń
świniory – kijanki
użniynty – wykastrowany
waka – gąsiennica
waka- suka
wusiuna– gąsienica „Ej, bo mosz wusiune na jaczce”
zaprażyć – o krowie, zasuszyć, przestać doić gdy jest wysoko cielna ” Miaa bym zaprażyć tum mojum klympe, ale łuna nic mi mlyka nie ucino”
zegzić się – o krowie, która ię czegos wstraszya, taka krowa zadziera ogoni biegnie na oślep „Pewno mi klympe brunk użar abo co bo jak się zegziół, to dopiyro za rowym żym jóm dogónióla”
zaściółać- ścielić zwierzętom słomę w chlewach
„Małe” zwierzątka
Hancek – żrebak (ale nie całkiem mały
Gusie, gysiynta, pile – gąsięta
Kurczóntko, kurczynta, pizgłoty – kurczęta
Bajdka, baźka – owieczka
Wołanie na zwierzęta
Koty: myń, myń, myń mincek
Kaczki: taś taś taś
Gęsi pil, pil, pil lub hela gysi
Podpuszczanie psa: yjz gó
Do krowy: nastómp się, hoł
Do konia:
Wije, wiy – idż
Prr, brr – stój
Hojt, hołt – w prawo
Ćwe, ćwy – w lewo
nazot, nyzot, hyzot – do tyłu
świnie nujd, nujd, nujd lub huś, huś lub lujd, lujd
owce: baś, baś baś
kury: cip, cip, cip
siuł– odpędzanie kur
Pola
brónowanie w podłusz – bronowanie wzdłuż skib
brónowanie w popszyk – bronowanie w poprzek skib
chynchy – ugór, miejsca zapuszczone, oddalone, często o podejrzanej reputacji „Łazisz po tych chynchach, jeszcze so krzywde zrobisz”, „Dzie łuni tam na te chynchy się zawlekli?
wypuczajewo – dom, gospodarstwo wybudowane na uboczu, w polu
chodzić po wiyszku – o koniu, który przy oraniu nie szedł w bruździe lecz po jeszcze nie zaoranym polu
ciota –zawirowanie powietrza, mała trąba powietrzna podnosząca w ruchu wirowm piach, słome, wyrwane chwasty itp. Niejednokrotne obserwuje się to na polu „ Nu ciota… to tak mówiyli „świńskie gówno poleciało”, znaczy, że wiatr porwoł i tak krynci wszysko do góry, jak ta trumba powietrzno”-
cyntner – jednostka wagi, 50 kg „Bydzie tegu chyba z pu cyntera”
ćwiklisko – pole po burakach pastewnych
deka – 1. cieplenie ze słomy na kopcu z ziemniakami 2. warstwa wierzchnia stogu ze zbożem
dekować – robić dekę 2.ocieplać coś – kopiec, okno, ścianę itp
grómodki – kupki na snopek (przed związaniem) robione przez ubiyroczke specjalnym sierpem (za kośnikiem lub maszyną koszącą)
grónka – małe pęczki kłosów (tyle, co zmieściło się w rączce dziecka) zbierane przez dzieci na ściernisku. Dzieci dostawały za to drobne pieniążki
hakać – 1. usuwac chwasty motyką czyli haką i spulchniać ziemię 2. hakać pyry – kopać ziemniaki za pomocą motyki 3. przewracać siano za pomocą grabi w celu ususzenia go
kis – żwir
kisownia, pioszczarnia – żwirownia
kliń, na kliniu – pole w kształcie klina, na klinie, na trójkącie – „Na tym kliniu już się nikt nie wybuduje, by to sprzedali sómsiadóm”
kłóski – górna część snopka
knówie – dolna część snopka „Snopki to się musiało ustowiać nu tak, knówiym na dół, a kłóskami d góry”
kopczysko – miejsce po kopcu
kośnik – osoba kosząca kosą
kupkować – robić kupki z siana (na łące)
latłowe zbłoże – zboże jare
losy – rzędy zgrabionego siana na łące, z losów zgrabiało się na kupy (obecnie siano się praeyje z losów)
łobrodlać – radlić po obu stronach zasadzonych ziemniaków
łolszewo ziemia – czarnoziem
łorka na grzebiń – oranie do środka
łorka siywno – oranie przed siewem, głęboko
łosmyk – ominięty niechcący kawałek ziemi przy oraniu
łowsiunka – słoma z owsa
łunty – łęty od ziemniaków
morga – jednostka pola równa 0,25 hektara. Mniejsze jednostki: pu morgi, ćwierć morgi
naściylać – wpuszczać zborze do młockarni, po rożcięciu z\snopka „ Przy młócyniu nojbarzy lubiołym naściylać, bo to gibanie ze sumsieka, to buła ciyżko robłota”
nowina – pole po lesie, w pierwszym zasiewie po karczowaniu „Latoś obsioł dwie morgi na nowinie, bydziymy patrzeć jak urośnie
okróncać pyrki – pozbywać ziemniaki kiełków, na wiosnę ziemniaki w kopcach i piwnicach zaczynają wypuszczać kieki
omuła, łomuła – błędne światełka na bagnistych łąkach wyprowadzające w bagna nocnych wędrowców „Łomóła… nu to chodzióła i wyprowodzaa w nocy, widziaa żym tyż, ale papiyż, nie wiym pryntko który… nu to ón te wszyjskie strachy wyklół i już ich tero ni ma”
pojoda – szkodnik, larwa podgryzająca korzenie roślin
pokos – ukoszony rząd zboża lub trawy, to, co skosiła kosa za jednym pociągnięciem, (na szerokość). „na pokos to się siekło trowe i jyńczmiń, czyli że się to sieczune odkładało na ściernisko, a nie na niepokoszunum trowe czy co. Jak się odkładało na zboże – to się siekło „na ściane” i to się żyto siekło na ściane, bo buło dużykie”
polegniynte, poległe, wyegłe, wlegniynte – o zbożu, które przez deszcze, wiatry, zbyt ciężkie kłosy zgięło się do ziemi
poślad – odpad z oczyszczonego zboża
powrósło – zrobiony szybko na polu „sznur” do związania snopka, powrósłami wiązano wszystkie snopki
przerywka – dawniej w uprawie buraków wyrywanie zbędnych roślin, tak by pozostała jedna, najsilniejsza w pożądanej odległości od następnej
przy kupie – obok siebie, blisko „Łune w Lysznie miyszkajum przy kupie i dziyń w dziyń się widzum”, „Ustowiej przy kupie to wiyncy wejdzie”
pszycz – końcówki oranego pola, tam gdzie nakręcano pługiem lub jakąś maszyną (by nie tratować zasiewów na sąsiednich uprawach). Te końcówki orano (obsadzano) w poprzek
przebiyrać pyrki – sortować ziemniaki ze względu na wielkość, chodziło głównie o wybranie sadzonek
pyrczysko– pole po ziemniakach „Musze jechać na płole i zaorać pyrczysko”
staje – część pola wydzielona w celach płodozmianu ”staja to buły różne, ktu mioł wiyncy pola mioł wiynksze staje, ktu mniej to mniejsze. Jak na piyszym staju były pyrki to na drugi rok miyszanka, abo jak”
radlónka – usypany kopczyk ziemi nad ziemniakami „Radlónki musiały być … nu pyrki to sóm okopowe, tak muszóm rosnónć, w radlunkach”
rajka – 1. rządek jakieś uprawy „Posadziułam dwie rajki marchwie, dwie cebule… du nos starczy” 2. radlónka
rozsrucać – rozrzucać np. gnój na polu lub trawę na łące by wyschła na siano
siyc – kosić zboże lub trawę
snopyszek – snokpek (niekoniecznie mały)
srowe pole – kawałek pola pominięty przy oraniu przez niedbałe oranie
szczeście – podwójny kłos na jednym źdźble oznaczający szczęście dla znalazcy
ślypować – równać pole za pomocą ślepy
ubiyroczka – osoba robiąca snopki za koszącym zboże
ulegnónć – o glebie, ulec, upaść po spulchnieniu
wasztować – układać snopy zboża w specyficzny sposób ( na wozie inaczej i w stodole inaczej)
wiyrtel, wiyrtla – miara zboża, odmierzało się drewnianym pojemnikiem z jednym uchwytem, wiyrla stanowiła zawsze czwartą część
włodnica – oborana bruzda naokoło pola podmokłego
wypuczajewo – dom, gospodarstwo wybudowane na uboczu, w polu
deka – 1. cieplenie ze słomy na kopcu z ziemniakami 2. warstwa wierzchnia stogu ze zbożem
dekować – robić dekę 2.ocieplać coś – kopiec, okno, ścianę itp
zabiygać – robić coś nie w rzędach, nie w ustalonym porządku lecz wokół np. rośliny, „ Nu jak buło polegniynte zboże to nie szło ani na ściane siyc, ani na pokos, jyno trzebnp buło zabiygać”
zażnónć – wjechać tak na polu lub drodze (w mokre lub piach), że nie mmżna wyjechać
złożyć zogun – zaorać fragment staja od bruzdy do bruzdy
zogun – wąski pas ziemi wzdłuż staja. W latach mokrych i na mokrych polach przeorywano pole radłem oddzielając zagony głęboką wyradloną bruzdą, by odprowadzić wodę,
zgrobki – resztki skoszonego zboża, zgrabiane na ściernisku
ziarno poślednie – ziarno gorszej jakości, przeznaczone na paszę
ziarno siywne – ziarno przeznaczone do siewu
zimowe zbłoże – zboże ozime
żdżor – piach, piaszczyste, mizerne pole
Drogi
bruk – droga brukowana „latówka to tako druga – pół bruk a pół pioch”
gać – droga na łące
huptać się – podskakiwać na wybojach na drodze (o wozie, bryczce itp.)
hupty – dziury, nierówności na drodze
latówka – połowa drogi nieutwardzona )obok szedł pas bruku) „Jadymy latówkum, bo po bruku młocno wóz hupto”
linioł, linia– droga w lesie oddzielająca tzw „oddziały” – fragmenty lasu wg podziału leśników
poprzycznioł druga – nazw drogi polnej w Bukówcu biegnącej w poprzek łanów (po lokacji wsi)
rozklekotać się – rozwalić się o pojeżdzie
szaga – skos, skrót; iść na szage iść na skróty
szkarloty- nierównosci na zamarzniętej drodze-na tych drogach to tylko szkarloty”
sztobiasty wóz – wóz na drewnianych kołach otoczonych żelazną obręczą
sztołby, śtołby – drewniane koła otoczone żelazną obręczą
świniorka – rodzaj małego wozu przystosowanego do przewozu jednej świni, ew. dwóch
tojka – roztopy „Jak przydzie tojka, to nie wyjadymy z podworka”
trachta – trakt, szeroka droga, w Bukówcu stary trakt z Głogowa do Kościana (obecnie szeroka droga polna)
zopłóć – boczna droga, W Bukówcu jest zopóć połódniowo i zopłóć północno
Maszyny
bumbaj – rodzaj traktora
dółownik – maszyna konna do robienia dołków przed sadzeniem ziemniaków
dryl – siewnik
figa – maszyna konna do przewracania siana
gunicha – maszyna konna do koszenie zboża (kosi lecz nie wiąże), „Co myj się za tum gunichum umordowały, jak dłobry gospodorz, jachoł barzy pumału, ładne grumodki robiuł… Ale jak buł ledaco, to gnoł nie patrzoł, że nie szło nadużyć”
kómbaj – kombajn
krymer – maszyna z hakami spólchniającymi ziemię
krymrować – uprawiac ziemię za pomoca krymra
kwyrla, kwyrlejka – maszyna do kopania pyrów
lunek – sworzeń do zaczepiania wozu lub przyczepy
młynek – wialnia, maszyna do odzielania ziarna od plew i zanieczyszczeń
muldy – przyrząd do noszenia wapna
opylacz – maszyna konna, na traktor lub ręczna (pchana recznie) podcianająca korzenie chwastów pomiędzy zasianymi rzędami upraw
opylać – podcinać korzenie chwastów za pomoca opylacza lub motyki
siajbka – w maszynce do mięsa kólko w dziurki
sieczkarnia, siczkarnioł – maszyna do cięcia sieczki
sztobiasty wóz – wóz na drewnianych kołach otoczonych żelazną obręczą
sztołby, śtołby – drewniane koła otoczone żelazną obręczą
szufla – drewniana sipa
śmigłówka – maszyna do koszenia zboża
Narzędzia
arfa – drewniane koryto ze szczebli po którym wrzucano ziemniaki do piwnicy
barczyk – orczyk przy wozie lub bryczce
brzymie – zawinięty w płachtę załadunek: zielonka, liście buraków itp., które zarzucało się na plecy
cepa –ręczne narzędzie do omłotu zboża
deza – gruba, długa deska
dinks – przyrząd do czegoś, coś niedużego „Mioł ci tajki dinks do łotwiyraniu puszków, jyno mu szło”
drobka, drob, drobie – drabina „ Dziadek weśli po drobce”
durnik – pręt do wybijania np. urwanej śruby
dygocz – narzędzie z ostrzem na kiju służące do wycinania np. ostu
faska – drewniana wanienka „W fasce było połno wody”
gable – widły
graca – kilof „ Nasze bymny wywlekły grace i tero ni mumy”
gramasy – widły zakończone kulkami służące do wrzucania ziemniaków
grołty – konstrukcja drewniana zakładana do kosy gdy koszono zboża (ułatwiała odkładanie się słomy w pokosy)
haka- 1. motyka do spulchniania ziemi 2. motyka do kopania ziemniaków(na zdjęciu)
kipa – koszyk o określonej objętości stosowany w systemie pracy w majątkach ziemskich
krympulec – drążek do zawieszania zabitej świni na drabinie w celu rozebrania mięsa „Rzeźnik woło żeby gibnunć świnie na drobke, a tu krypulec zginuł. Wszyjscy lotajum i szukajum, rzeźnik mruczy, że jesczy idzie na popołudnie do robłoty – a krympulec zginuł i ni ma!”
markiel – narzędzie do robienia równych rządków przed siewem lub sadzeniem „To wygląda jak szyrokie grabie, ale kielce można wyciungać i ustawiać wedle potrzeby szerzy abo wynzi”
muldy – do noszenia wapna mietła ( ciota, hypa) – popularny chwast w zbożu
naklepać kose – naostrzyć kosę
narzyndź – narzędzie „Weź jaki narzyndź i do robłoty”
plała – plandeka
płachta, płachytka – kwadratowy kawał materiału (mniej więcej metr na metr) z wiązaniami na każdym rogu. Służyła do przynoszenia z pola zielonki, liści buraczanych itp., a także do sadzenia ziemniaków
porzundki – narzędzia
siekocz – przyrząd do siekania uparowanych ziemniaków – na końcu kija była metalowa motyczka w kształcie litery „S”
sipa – szufla
siuńdy – nosidła do wody
siywka – pojemnik zakładany na szyję służący do siania nawozu i ręcznego siewu
szefle – miara „pracy”, na szefle pracowało się „na pańskim” czyli u dziedzica (kopanie ziemniaków, ćwikły, cukrówy, rzepy) Jedna szefla to były dwie kipy czyli dwa koszyki. Za każde przyniesione dwie kipy dostawało się od „ekónóma” metalowy znaczek i na koniec pracy za każdy taki znaczek otrzymywało się określoną kwotę pieniędzy
szplint – zawleczka zabezpieczająca część maszyny przed wypadnięciem
sztyl – trzonek łopaty, grabii itp.
szufla – drewniana sipa
ślepa, ślypa – deska zaprzągana do koni, na niej staje powożący i równa (ślepuje) pole
tryjer – duży młynek do młynkowania
włucki – lejce
Pojazdy
drobiasty wóz – wóz drabiniast
dryńda – stary pojazd, pojazd niemodny, pojazd często
dukart – mały, paradny wóz „ Przyjachali myj dukartym, wiyn nie bydymy brać te bajdy”
hela – wóz konny z wysokimi bokami
nadkłodki – deski dołożone na brzegi wozu lub przyczepy (aby się więcej zmieściło
ołto– samochód- „ ktu mioł kiedy ołto”
platforma – wóz z niską skrzynią, nikimi bokami „Downi barzy helóm woziyli tero platformy sóm bo niży do kładzyniu, nu tak jes…”
powózka – bryczka „”Do kościoła młodzi jachali powózkum, a nazot zaś śli na piechotke”
sztobiasty wóz – wóz na drewnianych kołach otoczonych żelazną obręczą
sztołby, śtołby – drewniane koła otoczone żelazną obręczą
świniorka – rodzaj małego wozu
taradeja- bryczka, pojazd, auto
Zabudowania gospodarcze
blung – przegroda z desek między bojewicą a sumsiekiem
bojewica – klepisko w stodole
chlyw, chlywy –obora, chlew, świniarnia
ganek – przejście w chlewie lub oborze między patykami lub stanowiskami zwierząt, najczęśćiej wybetonowane, również wybetonowana lub wybrukowane ścieżka od furtki do domu
gospodarka – gospodarstwo „ Łóntyn gospodarke na bankrut sprowadzi, a to tako adno gospodarka buła za jego łojca…”
kafer – małe drzwiczki nad chlewami prowadzące „nad chlywy”, tam przechowuje się siano
kubel – kojec do świń
kubelek – klatka dla królików lub drobiu
na drużkach – miejsce na słomę nad bojewicą (pod dachem stodoły)
paterajda – mała gospodareczka, tak 2 – 10 mórg
patyk – kojec do świń ub cieląt
picnik – kosz nad korytem koński (do siana)
piernota, piyrnota – chwast, wichłacz
podworek – podwórek, podwórze
spichrz – spichlerz
spuszka – drewniana poprzeczka w płocie do której przybija się sztachety
stajnioł – stajnia
sumsiek – miejsce w stodole po obu stronach bojewicy (klepiska), odgrodzone bluzgami (przegrodami)
szpunga – spuszka, drewniana poprzeczka w płocie do której przybija się sztachety, również poprzeczka wzmacniająca bramę lub wrota z desek
wrota – brama na podwórek lub do stodoły
wrótnia,wrótnioł – jedna połówka wrót
Dział II
Jedza
Potrawy i produkty
ajntop – obiad w jednym garnku, gęsta zupa często z wkładką mięsną
amyntka – dwie kromki chleba złożone razem, kanapka. „złożyć na amynt” – złożyć do siebie (jak ręce w pacierzu)
angryst – agrest „Momy dobry angryst”
bania – dynia
bedki – wszelkie grzyby
berbelucha – byle jaki alkohol, często bimber
biksy – puszki, konserwy
bioły groch – fasola
bobek – gatunek małych gruszek
bułczanka – kiszka do której dodaje się w czasie wyrobu dużą ilość rozmoczonej bułki
bździuny- małe, niedorodne owoce „Latoś te jabka jakieś bździuny”
dobro kawa – prawdziwa kawa (w odróżnieniou od kawy zbożowej) „Pamiyntóm jak roz dwie godziny stojała żym za paczkum dobry kawy, a mróz bół jak pierun, i skuńczuła mi się przed nosym”, „Matka zrób num dobry kawy, ale wiysz, wujewi nie takum fitke”
faryna – cukier
fitka – lura, cienka kawa lub herbata
galarepa, galarepka – kalarepa, kalarepka „“Nasze dzieci mocno lubium chrostać galarepki, wiync jo nasadze cały zogunek, niech chrupium. bo to zdrowi jeś jak te słodkie…“
galat – galaretka z nóżek ‘Tak mi się galat kiepsko styngnuł…”
giyra – udko
glón- pajda chleba
gordyka – przewód pokarmowy „Musiało mu tam co siedzieć w gordyce, bo tak co chwile chorchloł”
gordziułka – szyjka od drobiu „Wszyscyj lubieli obrydzać gordziułke, wiync matka co nidziele po kolei dawaa innymu”, „”Roz ide patrzeć a moje gusiynta leżum zażarte! Wszyjskie miały uchrumpniynte gordziułki”
gotujunco woda – wrzątek „Śrót parzymy gotujuncum włodum już na wieczór”
gryski – bułki
jabo, jabko – jabłko
kakał – kakao
kapołka – serwatka „Kapołka to jes serwotka, to kapie z tworogu i bez to kapołka”, powiedzenie ” Łod kapołki ładne chłopołki” ub „utopiół się w kapołce” – ochłopaku, który odszedł od swojej dziewczyny
kaszoł, kaszok – kasza po świniobiciu (z krwią, tłuszczem,przyprawami), włożona we flaki to po prostu kiszka. Jada się ją po przysmażeniu na patelni z chlebem lub ziemniakami „Kaszum to my lubimy, abo tak abo we flace, jednako… Jo wole tak aby usmażunum, do tego pyrki, kiszono, gotowano kapucha – fest łobiod”
kiszczunka – rosół w którym gotowały się wyroby ze świniobicia (mięso, salcesony, kiszki) , jadło się ją z kawałkami zamoczonej bułki lub z makaronem Obecnie rzadko się go je, kiedyś po zabiciu świni dzieci roznosiły kiszczunke po wszystkich sąsiadach (było jej bardzo dużo) dostając za to słodycze a nawet drobne pieniążki
klaćkanka – gęsta, słodka zupa z mleka zaciągana mąką, często podawana małym dzieciom
kluchy na parze, kluski z lumpa – pyzy gotowane na parze
knaga –laska twardej suszonej kiełbasy swojskiej. „Knaga? Nu to kiełbasa, jak tak wisiaa w kuminie uwyndzuno pore tygodni abo i ze trzy miesiunce, to już ani gryź nie szło aby się sysało”
korbol, bania– dynia „pozbiyrali żeście już korbole?”
kruszki – gruszki „Mocie kruszki? Bo u nos latoś trzy na krzyż”
kruszunka – zupa z mleka z kluskami kruszonymi, kluski robiono mieszając delikatnie jajo z dużą ilością mąki. „Kruszunke to my jedli zawsze w piuntek. I pyrki z gzikum.”
kulanki- pyzy kartoflane
kupne – kupione, nie zrobione w domu „Słodkie na kumunie byde mieć kupne, jo nie jes w stanie napiyc tyla plocków”,
lemulada- oranżada, lemoniada „Móm lemulade ale ci nie dóm”
leżołki – gruszki miękkie w środku, przejrzałe „Przyniys mi kruszki, ale same leżołki”
luńt – 1. krążek kiełbasy. 2. coś zwisającego np. fragment ubrania „co to ci wisi za luńt kole spódnika?”
łobiod – obiad „ Dziś na łobiod mieli my grochówy na gnocie”
modro kapusta – kapusta modra „Modro kapusta to jes nojlepszo do kaczki… i do tego kluchy na parze, to jes dobry obiad!”
mołto kawa – kawa mielona „Tero idzie kubić takóm mołtóm kawy, ale przód to buł młyjnek i się moło”
muśtryk – musztarda
okruszki – kruszonka na placu „Upiekłam aby placek na okruszkach, i tak nasi nie jedzum”
plince – placki ziemniaczane
pojda, pojdka- kromka chleba
polywka –zupa z mleka i wody, zaklepana mąką, wkrawano do niej chleb lub bułkę, lekko solono i słodzono, jedzono najczęściej na śniadanie „Rano matka nagotowaa polywy i to nos trzymało do obiadu” powiedzenie : Łod polywki ładne dziywki”
pora – por
porka – bułki pieczone po dwie (złączone ze sobą) „Ni ma nad porki od naszygu piekorza, nawet łobscy tu kupujum i so chwolum”
prażónka, prażócha – kluski z ziemniaków gotowanych razem z mąką, polane przysmażoną wędzonką
przysmażunki – ziemniaki przypieczone na patelni na tłuszczu na brązowwy kolor
pyrki duśki- piure, duszone ziemniaki
pyrki-ziemniaki
pyry z gzikum (z gzikiym)- ziemniaki z serem
radyjska – rzodkiewka
rupotaja – potrawa z jaj, mąki i mleka, „oszukana” jajecznica
rzundki – bułki pieczone po cztery sztuki (złączone ze sobą) „”Nasz piekorz piyk rozmaite gryski i te porki, i rzundki, i zemelki…”
sekulada – czekolada
selera – seler
siekane – mielone mięso, mielone kotlety
skiba, skibka – kromka chleba ucięta tylko do połowy bochenka „Zjadła żym dwie skiby chleba”
skopowina – baranina
skwiyrki, skwiyczki , szwejdki- wysmażone podczas wytapiania smalcu kawałki słoniny
słodkie – pieczywo cukiernicze, dziś również gotowe czyli „kupne” „jo co sobote pieke słodkie, bo najsi mocno lubioum”, „”Dziywczynta dokrujcie słodkiygo i zanieście na stół bo tam mało co łostało”
sobka – żeberko od świni (smażone)
sobki – żeberka wieprzowe „Mocno lubiymy obgryzać sobki, jak tak wycyckosz gnotek, to oż słodki jes”, ”Wole sobki jak kotlety, od kotleta ani sosu rychtyg ni ma”
stary syr- uleżały ser do smażenia
swojskie – zrobione w domu przez siebie (tylko o jedzeniu i napojach) „Ni ma jak swojsko kiołbasa, w te kupne to nakryncum bele czego i za dwa dny sino, czujno i nie do żdzarciu”
syr smażuny- ser topiony
syrki kulane- ser z koprem, o nieprzyjemnym zapachu
szabel – fasolka szparagowa „Ktu mioł downi szabel, aby ksiyżo pani. Zaś włościanki to sprowadziuły, szak”
szałota – sałata „Wej tak latem to nojlepi smakuje szałąta i duśki, miyso to barzy mi smakuje zimum”, „Nasi na szałote to majum dugie zymby”, „Jo sieje doś szałoty, bo nasi lubium”
szarówki, szagówy – kluski kopytka „Dziś na obiad są szagówy”
szczelunka – mała cebulka służąca jako sadzonki cebuli „Szczelunka musi być maluśko, z tyj wielki aby łożegi rug cug powyrostajum i fertyk”
szneka – drożdżówka
ślepoki – rosól na wędzonce z ziemniakami
ślopta – byle jaki napój lub byle jaka zupa
wychopek – 1. podpłónek 2. płaski placek z ziemniaków i mąki pieczony w chlebowym piecu lub piekarniku
zemelki – rodzaj bułek „Downi buły tyż zemelki, ale tero już nigdzie pewno nie piekum, szak”
zyrób – gęsty syrop z buraków cukrowych do chleba lub do wypieków
Naczynia, narzędzia kuchenne, sztućce
blacha, blaszka – prostokątna forma do placka
blachyrka – mały garnuszek lub patelnia blaszana, „ Z blachy tajki gornuszek, to tyż się blachyrka mówi”
brutfanna – brytfanna
buńka– metalowa zakręcana butelka na kawę zabierana zimą do pracy w lesie (można ją było położyć przy ognisku i kawa się zagrzała) „dziej es mojo buńka z kawum”
butel – duża butla np. do robienia wina
ćkiołko – słoik, wek „W tych ćkiołkach jest samo woda”
ćkiołko, ckło – słoik
ćklane – szklane „ Nó flaszka to bóła do soku abo do wódki, tako ćklano…”
dekiel– 1.przykrywa „Włóż dekiel na tum studziynke, bło jeszczy chtu wrypnie” 2.dekielek nakrętka na słoik „Mosz chtóry dekielek na małygu twista?”
dunica – naczynie do ucierania ciasta (maku) z rowkami wewnątrz
duślak – 1. patrz „śtamper” 2. cedzak „Wylołam wszystko na duślak”
fiżanka – filiżanka
framuga – piekarnik
garniec – pojemnik na wodę w piecu kuchennym
gigielec – widelec „Żgnół mnie gigielcem”
gorki – garnki
gornyszek – mały garnek
kaminiok , kamiynny gornek – garnek kamionkowy „”Wlej ślywki do kaminioka, zaś jak pójde do latowe kuchnie to wezne”
karólek – kminek „Ło już tak tero nie mówióm… my mówiyli karólek, znaczy kminek”
knyp, knypek – nóż, nożyk „Knypek to małyj nóż, tak do łodziyraniu królika”
kwyrla, kwyrlejka – mątewka do rozrabiania mleka, ciasta itp zrobiona z czubka gałęzi sosnowej poprzez odcięcie mniejszych gałązek
łożeczka- łyżeczka
łożka – łyżka
łupina – obierka, również to co pokrywa ziemniak „Dzisiej na łobiod robie kruszumke i pyry w łupinach”, „No w łupinach to sum pyry, tero mówióm w mundurkach”
miałki talerz – płaski talerz
nabiyrka – nabierka, chochla” Mama nabiyrką nalała zupy”
patela – patelnia
patelka – mała patelnia
picie-napój, coś do picia” Jak my jachali na łunke to brali my chlyb i picie na cały dziyń. Zaś my siedli pod łolszynkami i jedli..”, ”Picie mi się skuńczuło, wiync nabrały my w butelke wody z kurka i jakoś do kuńca wyjazdu my opynkały”
siuńdy – nosidła do wody
skarupy – naczynia porcelanowe lub fajansowe „Skarupy tero idzie wynajunć od Gospodyń (Koła Gospodyń Wiejskich), downi jak na wesele abo pogrzyb to my wszysko musiały pożyczać jedna od drugie”, zastawa stołowa
statki – naczynia kuchenne „Statki to to wszysko co się w kuchni używo, a po obiedzie trzebno umyć statki:”, „ Nasi dostali na wesele doś skarupów, pewno ze trzyj
szkluna – szklanka „Wloł mi całum szklune wina. Mówie, że jak to wypije to padne, a łun, że to takie słabe, swojski winko”, „Jak dostoł wypłate to szklunami wódke piyli, a zaś przychodziyli piniundze na chlyb pożyczac”:
ślywki – zlewki, pomyje
śtamper – durszlak do ugniatania ziemniaków
top – garnek
topek – mały garnuszek
tygielek – garnuszek z rączką
wylywany gornek – garnek emaliowany
zakryncodko – cos co służy do zaręcania np. butelki, słoika „Jak my jachali na wycieczke to zakryncodko od butelki z piciem spadło mi dzieś w autobusie i musiałam całum butelke wygurdac”, Tero te zakryncodka do twistów robią takie kiepskie, że się słoiki nie zamykajum”
Smaki
czujne – lekko zepsute jedzenie
dryntki- kwaśny „ale tyż ty wiśnie dryntkie”
gorżki – gorzki – „Piołyń to jes chyba nojbarzy głorżki lyk”
jałowe – nietłuste
jarki – twardawy, niedogotowany „Jarkie mosz ty pyrki, ni mogłaś jeszczy mumynt pogotować?”
lubawe mięso –chude mięso
mikciejszy – bardziej miękki – „Te minkciejsze kruszki to do suszyniu, a ty twiesze na kupłoty.”
minki – miękki „ „Mac to gotowali my ze dwie godziny żeby bół minki”
srowe – surowe
zalatujónce – lekko popsute jedzenie
Jak gotowano? Jak jedzono?
angielka– piec kaflowy lub metalowy służący do gotowania. „Wstaw na angielke gor z pyrami”
burzawiny- piana „Gotowała żym mlyko, i nogle zrobiuła się burzawina”
dostony – dojrzały „Kruszki do zaprawy ni mogum być dostone
drabanki –żeliwna konstrukcja , pod nią rozpalano ogień w kominie, na niej stawiano garnek i gotowano posiłki
drzyzda – coś miękiego, rozmiękłego, paćka „Co to mosz za drzyzde? Smake mo na pyrki duśki, ale wyglundu nie”, „Wiezłam masło, a to buła gorunczka jak nie wiym i przywiezłam w koszyku drzyzde”
duźwa – 1.placek, chleb twardy, z zakalcem 2. dziecko lub zwierzę (przede wszystkim kot) które lubią być pieszczone, przytulane, głaskane
gagać się (kiktać się)- mały ogień słabo palący się
klacia – coś miękkiego, paćka
klektać się- szybko gotująca się gęsta potrawa (powidła, dżem, gęsta zupa)
krajeć- kroić
kupuny – nierówności na zbyt wyrośniętym cieście drożdżowym
latowo kuchnia – pomieszczenie na zewnątrz z piecem do gotowania, służące również jako pralnia „ Zaprawy to robie w latowy kuchni, mum tam angielke i kocioł”, Rzeźnik niech grzebie w latowy kuchni, nie naśniochro mi przynojmni w chałupie”
łokrosić, krosić – wduszenie tłuszczu (skwarki z boczku i cebuli) w ziemniaki
łupiny – obierki od ziemniaków, jabłek itp. „Nastrugej pyrków, a łupiny łostow w koszyku”, „Dzisiej na łobiod bydum pyry w łupinach i gzik” (ziemniaki w mundurtkach)
obciyrać – wycierać naczynia „Musze jeszczy poobciyrać po obiedzie i zaś siedne do maszyni to może ci sklepne tyn spódniczek”
patunić się- mocny ogień ale wydający dużo dymu
pomywać – zmywać naczynia
pomywać – zmywać naczynia
pomywać – zmywać naczynia „U nos nik nie chce pomywać, jo staro tak codziynnie pomywum”
pyrlić się – dogotowywanie z boku pieca
pytwać – sprawiać drób, usuwać wnętrzności „Ciotce jak przyjachaa z Lyszna to trzebno buło zabić kure i wypytwać, bo łuna tako paniusia buła”
rozklektać się – rozgotować się „Kluski mi się rozklektały”
siakać – siekać „Każdy dziyń musiaam siakać ćwikłe do krów, nu i pyrki uparową i tyż posiakać”
strugać– obierać „ strugej te pyry bo zaro przyjadum z robłoty”, 2.rzeźbić Łun so lubioł strugać ptoszki, stwłory i co nie jyno”
strugać pyrki – obierać ziemniaki, nastrugać pyrek – naobioeraż ziemniaków „Nu babcia tak się krynci, pyrek nastruże, popomywo… jeszcze się trzymie”
strużyny – obierki :”downi wszysko świnia żarła, resztki, strużune od pyrków, pomyje, zielunke i to miyso miało docna innum smake, nu lepsze buło”
ślumpa – brudna woda, pomyje
śroba– bardzo gęsta zupa (czasem o gestym płynie)
wysapieć się – o sosie, ewentualnie rosole, że wyparowała z niego woda
zokal – zakalec
zrobić łogiń- rozpalić ogień
Robienie zapasów
Zabijanie świni
kielbrund– głowizna, mięso gotowane przy zabijaniu świni
kiołba – kiełbasa „Ale dobro buła ta kiołbacha”
koryto do świni – drewniane koryto z uchwytami do oparzania zabitej świni (aby oskrobać szczecinę) „Tero już nik nie skrobie świni, to koryto nie jes potrzebne”
krympulec – drążek do zawieszania zabitej świni na drabinie w celu rozebrania
lebera – wątrobianka „Ta lebera jest tako tłusto”
mięsa „Rzeźnik woło żeby gibnunć świnie na drobke, a tu krypulec zginuł. Wszyjscy lotajum i szukajum, rzeźnik mruczy, że jesczy idzie na popołudnie do robłoty – a krympulec zginuł i ni ma!”
peklówa – peklowane mięso
Pieczenie chleba
bochna – bochen
chlyb musi zapukać-płukanie dłonią w chleb by sprawdzić czy jest dobrze upieczone ,, Matka pukała w chlyb, jak zadźwińczoł to znaczy że jest nie odpadły”
czeluść –otwór pieca chlebowego
dziyrza, (dawniej dziyrzoł) – dzierża do wyrabiania ciasta chlebowego
garować się- rośniecie np.: drożdży, ciasta
grzebło- mała deseczka (obecnie z metalu) na kiju służąca do wygarnięcia do wygarnięcia węgla z pieca chlebowego
kópónka – drewniane naczyie z jednego klocka drewna z wgłębieniem do urabiania ciasta. Czasem też ze słomy, kładziono tam chleb aby wygarował
krómka – piętka
łodpadły chlyb- chleb w którym środek odpadł od jego wierzchu.
łopata do chleba- drewniana łopata przeznaczona do wyciągania chleba z pieca
młodzie– drożdże
ośródka- środek chleba
podpłónki- zduszone ciasto pieczone na brzegu pieca chlebowego, posmarowane gęstą, kwaśną śmietaną posypane cukrem
pościnie – tył w chlebowym piecu
przyczyniać-dodanie do zakwasu maki w trakcie pieczenia chleba
przylepka- miejsce gdzie w trakcie pieczenia skleiły się dwa bochenki
pumietło- mokra szmata na kiju przywiązana do kija, służąca do wygarnięcia resztek gorącego, rozażonego węgla z pieca chlebowego
skibka – kromka chleba krojona do połowy bochenka
szczypki – metrowe kawałki drzewa przeznaczone do pieczenia chleba
śnytka – kromka chleba
tło, tła – „posadzka” w chlebowym piecu
ukulać- uformować np.: chleb
wyrobiać- zagniatać ciasto
Robienie powideł
koprowy kocioł – kocił miedziany służący do smażenia powideł śliwkowych „My mieli koprowy kocioł to wszyjskie sumsiodki przychodziuły smażyć u nos powidła”
łupać śliwki- wyciągać pestki z śliwek
miyszadło musi stojeć– gdy mieszadło stoi, oznacza to że powidła są gotowe, gęste
miyszadło- specjalny kij do mieszania powideł lub smalcu
Robienie masła
cyntrefuga- wirówka o mleka
kierzynka- drewniana maszynka do robienia masła
kierzynka zaczyno godać – tak się mówiło gdy masło było już prawie zrobione, wtedy z kierzynki dochodziły inne odgłosy ni z wcześniej
klepka masła – miara masła, służył do tego specjalny drewniany pojemnk, często zdobiony, zdobienie to odbijało się w maśle
maślunka- maślanka
odciungane mlyko- oddzielanie mleka od śmietany
odkryncać mlyko- oddzielanie mleka od śmietany
przerobiać masło – za pomocą warzódki przesuwało się cienkimi warstwami masło z jednej strony miski na drugą. W ten sposób wyciskało się resztki maślanki zawarte jeszcze w maśle
siednunć się, zsiednunć się- mleko które miało skwaśnieć
śmiotana- kwasna śmietana do robienia masła
tłuczołka – w kierzynce
warzódka – drewniana łyżka do przerabiania masła
Inne
chaps – kęs „Dej mi chapsa tego plocka”
chrostać – jeść twarde rzeczy „Tyn nasz pies to pogryzie nawet wielkie gnoty, jyno chrosto”
chrumpać – chrupać, gryźć twarde rzeczy „”Jo nie umie lizać cukierka, zaro musze pochrumpać”
dugie zymby – mieć na coś dugie zymby – nie lubić jakieś potrawy „ nais na słodkie to majum dugie zymby, chabas im barzy podchodzi”
funt – pół kilograma, mniejze jednosti: pó funta, ćwierć funta
glugnónć- łyknąć „ Jak żym so glugła tego lyku to mnie zaro przeczyściuło”, glugać – odrabiać (o winie)
golnunć – wypić jednym haustem, wypić szybko najczęśćiej alkohol, również lekarstwo „Łun ci już nie pojedzie ołtym bo so golnuł ze sumsiadym”, „Ady golnij to, zaro ci bydzie lepi”
gut, gutek – łyk, łyczek „Dej popić, aby jednygo gutka..”, „Już tak żopoł, tajkie wielkie guty robiuł, myślaam, że się zachłyśnie”
gutnunć – połknąć, łyknąć „Nu gutnij to, wiym że głorżkie, ale musisz”, „Jak chwyciuł flache, to tak dugo gutoł, oż wszyjsko wygutoł. Do dna”. „Jo ni mogę gutnunć ty tablytki, jes za wielko!
halba, halbka – pół litra czegoś
hib – raz, rzut „Tyn kokot pojdzie na piyszy hib” 2. „Dostać hiba” zepsuć się o jedzeniu „Ta kiołbasa dostaa hiba”
kwatyrka – ćwierć litra czegoś
liter – litr , na litry mierzy się nadal wiele artykułów zwykle sprzedawanych na kilogramy, np. jagody, miód
po ptoszku– po małym kieliszku (25 g) „Nu to po ptoszku so golnymy, szak sumsiod”
po ziorku – po kieliszku wódki „Nu na tum okazjum muszymy so szwagier bumnuć po ziorku, nie?”
smaka – apetyt „Ni mom coś smaki na jedze” 2. smak „Nie wiym na co to mo smake? Jako ryba?”
spucnunć– zjeść ze smakiem. „Wilki i niedźwiedzie czekajum na tajkie knajdki jak ty żeby je spucnunć”
śrupok – szczotka ryżowa
wycyckać – wyssac, wypić przez mały otwór „Zeżar całum giyre, nawet tuk wycyckoł” 2. wystawić kogoś do wiatru, oszukać, również wyciągnąc od kogoś podstępnie pieniądze „ Tak im przepiyrkował, tak słodko godoł i tyj wiysz, że ich wycyckoł?
wytrymbić – wypić „Wytrymbiól mi całum flaszke lemulady!”
wyżopać – wypić, najczęściej o alkoholu „Ón so lubi wyżopać